Ιερομόναχος Ευθύμιος Πενταγιώτης (τέλη 17ου - αρχές18ου αιων.)

Μία ξεχωριστή πνευματική Γαλαξιδιώτικη μορφή της Τουρκοκρατίας είναι ο ασκητής Ευθύμιος Ιερομόναχος, ο συγγραφεύς του "Χρονικού του Γαλαξειδίου".  Σχετικά ο Γ. Βαλέτας γράφει: " Περισσότερα από το λειψό του όνομα και την καλογερική του ιδιότητα δεν ξέρουμε.

Έγραψε το Χρονικό του στα 1703.  Από το γραφτό του μπορούμε να γνωρίσουμε όλον τον άνθρωπο
στο βαθύτερο ψυχικό του κόσμο.  Γαλαξειδιώτης γέννημα θρέμμα.  Τα χρόνια της ακμής του ορίζονται ανάμεσα στα 1660 - 1730.  Μέσα σε αυτήν την περίοδο, λίγο πριν, λίγο μετά, έζησε και ασκήτεψε αυτός ο γνήσιος πατριώτης.  Έκλεισε τα μάτια του με το όραμα μιας νέας Ελλάδας, με τον καημό της λευτεριάς. Πρόφτασε να δει τα πρώτα ξεσπάσματα του αρματολισμού στα απροσκύνητα βουνά της πατρίδας του.  ήταν ο ίδιος μια "κλέφτικη ψυχή".

Η Μονή το 1896

Ασκήτεψε στο Βυζαντινό Μοναστήρι του Σωτήρα Χριστού όπου έγραψε το πολύτιμο Χρονικό προσφορά για την οποία και μόνο του αξίζει ιδιαίτερη θέση στα γράμματα.  Η αγάπη του για το Γαλαξείδι φαίνεται από τις γραμμές που κλείνει το "Χρονικό": "Αυτή γουν, είνε η αληθινή ιστορία αυτού του τόπου, έστωντας  πατρίδα μου και για χατήρι της εκόπιασα πολλαίς νύχταις διαβάζοντας παλαιά βιβλία, που είναι και σώζονται στο μοναστήρι του Σωτήρος".

Η εσωτερική κόγχη του Ιερού

της μονής το 1896.

Πηγή:"To Γαλαξείδι"  Αναστασίου Σκιαδά